Cần Thơ: Nông thôn mới bứt phá nhờ khoa học công nghệ, chuyển đổi số và nông nghiệp thông minh

Cần Thơ đang viết câu chuyện nông thôn mới theo cách của thời đại số – nơi những cánh đồng không chỉ xanh màu mạ non mà còn sáng lên bởi dữ liệu, công nghệ và tri thức.

Từ sản xuất tuần hoàn, nông nghiệp thông minh đến du lịch trải nghiệm và kinh tế hợp tác xã kiểu mới, khoa học công nghệ đang len vào từng thửa ruộng, từng sản phẩm, từng ngôi làng, làm thay đổi diện mạo nông thôn miền Tây. Ở đó, người nông dân không chỉ làm nông, mà đang làm chủ công nghệ, làm chủ tương lai của chính mình.

Nông thôn mới thế hệ mới – khi người nông dân bước vào kỷ nguyên công nghệ

Về công tác xây dựng nông thôn mới, Cần Thơ đã đạt nhiều dấu ấn đáng kể. Tính đến giữa năm 2025, 36/36 xã trên địa bàn thành phố đều đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó nhiều xã đã vươn lên nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu. Thu nhập bình quân của người dân nông thôn đạt trên 65 triệu đồng/năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm dưới 1%.

Điều đó cho thấy, nông nghiệp không chỉ dựa vào sức người mà còn dựa vào tri thức, công nghệ, dữ liệu và liên kết chuỗi giá trị. Hệ thống HTX nông nghiệp kiểu mới trở thành hạt nhân kết nối nông dân – doanh nghiệp – nhà khoa học – chính quyền, giúp tái cấu trúc toàn bộ nền sản xuất nông thôn.

Ông Lê Văn Tính, Phó Chánh Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Cần Thơ, cho biết: "Nếu như trước đây nông dân sản xuất manh mún, phụ thuộc thương lái thì nay họ sản xuất theo tiêu chuẩn, theo hợp đồng, có mã vùng trồng, có thương hiệu và có thị trường. Đó là bước nhảy về tư duy mà chỉ có thể đạt được nhờ chuyển đổi số và ứng dụng khoa học công nghệ."

Các HTX giờ đây không chỉ là "bà đỡ" tiêu thụ nông sản mà còn là doanh nghiệp tri thức – nơi nông dân biết vận hành máy móc hiện đại, phân tích dữ liệu năng suất, thậm chí quảng bá sản phẩm qua sàn thương mại điện tử.

HTX Thới Trinh – từ nhãn truyền thống đến thương hiệu số

HTX Nông nghiệp Thới Trinh (phường Ô Môn), với gần 50ha trồng nhãn Ido HTX đã ứng dụng tiêu chuẩn VietGAP, đăng ký mã số vùng trồng và xây dựng thương hiệu OCOP 3 sao. Trước đây, nông dân chỉ trồng và bán cho thương lái với giá bấp bênh. Mỗi ngày, HTX cung ứng 2–5 tấn nhãn Ido cho các siêu thị lớn như GO, Bách Hóa Xanh… với giá ổn định khoảng 16.000 đồng/kg. Thu nhập bình quân của xã viên đạt khoảng 30 triệu đồng/công mỗi vụ, tăng gấp nhiều lần so với canh tác truyền thống.

HTX Thới Trinh đã số hóa toàn bộ quy trình canh tác và truy xuất nguồn gốc sản phẩm, giúp người tiêu dùng có thể kiểm tra lịch sử trồng, phân bón và thu hoạch bằng mã QR. Đây là minh chứng cho hiệu quả của nông nghiệp số trong việc nâng tầm giá trị nông sản địa phương.

HTX ODA – nông nghiệp công nghệ cao và "vàng sinh học"

Cần Thơ còn xây dựng được mô hình HTX công nghệ cao trong lĩnh vực dược liệu. HTX ODA (phường An Bình) phát triển sản phẩm sợi sấy thăng hoa đông trùng hạ thảo đạt chứng nhận OCOP 4 sao, nằm trong Top 100 sản phẩm tiêu biểu toàn quốc và được trao Giải thưởng Mai An Tiêm 2024 của Liên minh HTX Việt Nam.

Toàn bộ quy trình nuôi cấy, sấy, đóng gói, kiểm định chất lượng đều được tự động hóa và quản lý qua phần mềm kỹ thuật số. Giám đốc HTX, ông Phạm Ngọc Đá, khẳng định: "Muốn HTX phát triển bền vững thì phải đi cùng đổi mới công nghệ. Khi sản phẩm có hàm lượng khoa học cao, giá trị và thị trường sẽ mở rộng. Đó là con đường làm giàu cho nông dân trong thời đại mới."

Sản phẩm đông trùng hạ thảo của HTX ODA hiện có mặt tại hệ thống siêu thị ở Cần Thơ, TP.HCM và các tỉnh phía Bắc, doanh thu hàng chục tỷ đồng mỗi năm – một "mô hình tiền tỷ" đúng nghĩa từ nông thôn mới.

Với gần 60ha trồng rau màu, HTX Thân Thiện (phường Tân Hưng) không chỉ sản xuất nông sản mà còn cung ứng dịch vụ vật tư nông nghiệp, giống cây trồng, phân bón cho nông dân với giá rẻ hơn thị trường 5%. Mỗi năm, HTX tiêu thụ 7.000 tấn rau màu và cung cấp hơn 40 tấn nông sản/ngày, tạo việc làm ổn định cho hàng trăm lao động.

Các xã viên được đào tạo về kỹ thuật canh tác thông minh, biết sử dụng ứng dụng quản lý mùa vụ, ghi nhật ký điện tử, theo dõi sâu bệnh qua phần mềm và dự báo thị trường. Cách làm này giúp HTX hoạt động như một "doanh nghiệp nông nghiệp thông minh", gắn sản xuất với thị trường, giảm rủi ro, nâng thu nhập bền vững.

Khoa học công nghệ thổi luồng gió mới vào "trái ngọt miền Tây"

Cây khóm (dứa), "đặc sản" của vùng sông nước Tây Nam Bộ từng có thời kỳ sụt giảm mạnh do đầu ra bấp bênh. Nhưng từ khi thành phố xác định khóm Cầu Đúc là cây trồng chủ lực trong đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp, diện tích được khôi phục và mở rộng hơn 2.000ha tại xã Hỏa Lựu và Vĩnh Viễn.

Người dân được hỗ trợ phục tráng giống, áp dụng kỹ thuật, giống khóm Queen nổi tiếng với thương hiệu khóm Cầu Đúc được xem là "đặc sản vùng sông nước Tây Nam Bộ" canh tác theo tiêu chuẩn VietGAP, cơ giới hóa thu hoạch và xây dựng thương hiệu tập thể. Chính quyền kêu gọi doanh nghiệp đầu tư nhà máy chế biến, ký kết bao tiêu dài hạn giúp nông dân yên tâm sản xuất.

Theo Chủ tịch UBND TP Cần Thơ Trương Cảnh Tuyên, cho biết: "Chúng tôi đặt trọng tâm vào phát triển chuỗi giá trị khóm Cầu Đúc, gắn sản xuất với chế biến, tiêu thụ và du lịch. Khi nông dân được hỗ trợ công nghệ và thị trường, cây khóm không chỉ giúp thoát nghèo mà còn làm giàu chính đáng."

Hiện, một số hộ dân kết hợp du lịch cộng đồng với sản xuất khóm như mô hình "Cánh đồng khóm Cầu Đúc" đang thu hút hàng nghìn lượt khách. Du khách có thể đi xuồng tham quan, tự tay thu hoạch khóm và thưởng thức các món ăn chế biến tại chỗ.

Chị Trang Kiều Diễm, chủ hộ du lịch sinh thái, chia sẻ: "Nhờ kết hợp làm du lịch, gia đình tôi có thêm nguồn thu gấp 2–3 lần so với chỉ trồng khóm. Du khách thích trải nghiệm và mua sản phẩm tại vườn. Đó là cách làm du lịch nông nghiệp bền vững mà chúng tôi đang hướng tới."

Khóm MD2 – mô hình trồng mới cho thu nhập cao gấp nhiều lần

Ở xã Phương Bình, người dân chuyển đổi từ cây mía sang giống khóm MD2 (khóm Mỹ) là loại cây có năng suất cao, chất lượng vượt trội, phù hợp đất phèn và được doanh nghiệp bao tiêu toàn bộ.

Nhờ liên kết "bốn nhà" (nhà nông – doanh nghiệp – nhà khoa học – Nhà nước), mô hình này đạt hiệu quả vượt trội: năng suất 70–90 tấn/ha, giá thu mua ổn định 5.700 đồng/kg, lợi nhuận ròng 160–250 triệu đồng/ha/năm, gấp 10 lần trồng mía.

Hơn 40 hộ dân tham gia trồng 120ha khóm MD2 đều được hỗ trợ kỹ thuật, phân bón, con giống trả chậm. Doanh nghiệp chế biến WestFood Hậu Giang bao tiêu sản phẩm, tạo việc làm cho hàng trăm lao động.

Thành công của Cần Thơ không chỉ nằm ở từng mô hình riêng lẻ mà ở sự kết nối tổng thể giữa chính quyền – HTX – doanh nghiệp – nhà khoa học. Các chính sách hỗ trợ được triển khai đồng bộ: Tập huấn, bồi dưỡng năng lực quản trị HTX, giúp cán bộ HTX tiếp cận kỹ năng số, quản lý dữ liệu, marketing trực tuyến; Hỗ trợ đăng ký mã số vùng trồng, chứng nhận VietGAP, GlobalGAP, đáp ứng yêu cầu xuất khẩu; Tín dụng ưu đãi cho HTX đầu tư máy móc, kho lạnh, nhà xưởng chế biến; Xúc tiến thương mại số, giúp sản phẩm OCOP, đặc sản địa phương tiếp cận sàn thương mại điện tử và hệ thống siêu thị lớn.

Đặc biệt, Cần Thơ đang triển khai mạnh mẽ chuyển đổi số nông thôn với mô hình "ấp thông minh", nơi có camera an ninh, wifi cộng đồng và tổ công nghệ số cộng đồng hướng dẫn người dân cài đặt ứng dụng, thanh toán điện tử, nộp hồ sơ trực tuyến và quảng bá nông sản.

Nhờ đó, nông sản Cần Thơ đã lên các sàn Postmart, Voso, Shopee, Lazada, được tiêu thụ khắp cả nước và xuất khẩu thử nghiệm ra thị trường quốc tế. Các xã như Thạnh An (Vĩnh Thạnh), Thới Thạnh (Thới Lai) tiên phong xây dựng cơ sở dữ liệu nông hộ, hướng dẫn người dân livestream bán hàng, tạo nên hình ảnh người nông dân "thông minh – số hóa – chủ động".

Những mô hình tiền tỷ "nảy nở" từ HTX công nghệ cao, cây khóm đặc sản hay du lịch nông nghiệp thông minh không chỉ giúp người dân Cần Thơ làm giàu mà còn khẳng định hướng đi đúng, xây dựng nông thôn mới gắn với khoa học công nghệ, chuyển đổi số và nông nghiệp hiện đại.

Sự đồng hành của chính quyền, sự vào cuộc của doanh nghiệp và tinh thần đổi mới của người dân đang tạo nên sức bật bền vững cho vùng đất Tây Đô. Mỗi mô hình, mỗi HTX, mỗi người nông dân trở thành "một hạt nhân đổi mới" trong hệ sinh thái nông thôn thông minh./.