Cần Thơ: Hướng tới nông thôn mới thông minh, xanh và bền vững

Không chỉ là trung tâm kinh tế của vùng Đồng bằng sông Cửu Long, Cần Thơ đang rở thành hình mẫu về xây dựng nông thôn mới gắn với ứng dụng khoa học công nghệ (KHCN), chuyển đổi số (CĐS) và phát triển nông nghiệp thông minh.

Nông nghiệp thông minh – hướng đi tất yếu trong phát triển nông thôn mới

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, chi phí sản xuất nông nghiệp tăng cao, Cần Thơ đã chọn ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số làm "chìa khóa" để bảo đảm năng suất, giảm chi phí, bảo vệ môi trường và nâng cao thu nhập cho nông dân.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Cần Thơ, nhiều hợp tác xã (HTX) và hộ nông dân đã chuyển đổi sang mô hình sản xuất xanh, tuần hoàn, trong đó tiêu biểu là HTX New Green Farm (phường Tân Hưng). Với 40 thành viên, diện tích canh tác hơn 40ha, HTX đã áp dụng mô hình nông nghiệp tuần hoàn và quản lý rơm rạ theo hướng kinh tế xanh.

Rơm sau khi thu hoạch không còn bị đốt bỏ gây ô nhiễm, mà được thu gom, xử lý và sản xuất phân bón hữu cơ quy mô công nghiệp, với năng suất hàng chục tấn mỗi mẻ. Nhờ cơ giới hóa ở nhiều công đoạn, chi phí thuê nhân công giảm 40–60%. Khi sử dụng loại phân bón hữu cơ từ rơm kết hợp quy trình "1 phải, 5 giảm", xã viên tiết kiệm được 40% lượng phân hóa học, nâng lợi nhuận lên hơn 3,4 triệu đồng/ha.

Ông Đồng Văn Cảnh, Giám đốc HTX New Green Farm, chia sẻ: "Chúng tôi tận dụng toàn bộ phế phẩm nông nghiệp như rơm, tro trấu, mụn dừa, phân bò để sản xuất phân hữu cơ. Được sự hướng dẫn của Viện Lúa Quốc tế và các chuyên gia, sản phẩm phân hữu cơ của HTX đã đạt chất lượng cao, được bà con tin dùng và bước đầu mở rộng thị trường".

Từ mô hình này, ngành nông nghiệp thành phố phối hợp cùng Viện Lúa Quốc tế nhân rộng ra các vùng trồng lúa khác, đồng thời hỗ trợ thêm nhiều HTX khác về máy móc, kỹ thuật và đào tạo kỹ năng sử dụng công nghệ trong sản xuất. Điển hình như HTX Tiến Thuận, xã Thạnh An được cấp máy cơ giới hóa để xử lý rơm rạ, sản xuất phân bón hữu cơ, kết hợp trồng nấm rơm, vừa tăng thu nhập vừa bảo vệ môi trường.

Cơ giới hóa nông nghiệp cũng được đẩy mạnh tại nhiều địa phương. Nông dân sử dụng drone phun thuốc, máy sạ cụm, cảm biến độ ẩm đất, hệ thống tưới tự động – những công cụ giúp giảm đáng kể chi phí nhân công và tăng năng suất. Theo thống kê, hơn 60% diện tích lúa tại Cần Thơ đã ứng dụng một phần công nghệ cao trong sản xuất.

Liên kết nông dân – doanh nghiệp – khoa học tạo sức bật cho kinh tế nông thôn

Một điểm sáng trong hành trình xây dựng nông thôn mới tại Cần Thơ là việc hình thành chuỗi giá trị nông nghiệp công nghệ cao, kết nối giữa người nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp và nhà khoa học.

HTX Nông nghiệp Thân Thiện (phường Tân Hưng) là ví dụ tiêu biểu. Với 60ha rau màu và bắp, HTX không chỉ tổ chức sản xuất mà còn mở rộng dịch vụ cung ứng vật tư nông nghiệp (phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, giống cây trồng) cho xã viên với giá thấp hơn thị trường 5%. Đồng thời, HTX hợp tác tiêu thụ nông sản với doanh nghiệp, mỗi năm cung cấp hơn 7.000 tấn rau màu và trên 40 tấn nông sản/ngày, mang lại thu nhập ổn định cho hơn 500 hộ dân liên kết.

Giám đốc HTX Huỳnh Văn Chiến cho biết: "Chúng tôi khuyến khích xã viên chuyển đổi sang cây trồng có giá trị cao, đồng thời phối hợp ngành chức năng tổ chức tập huấn kỹ thuật canh tác, sử dụng phân bón hữu cơ, quản lý sâu bệnh. Khi nông dân hiểu và làm đúng kỹ thuật, năng suất tăng, chi phí giảm, sản phẩm đạt chuẩn an toàn và dễ tiêu thụ."

Không chỉ sản xuất, các HTX Cần Thơ còn ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý. Nhiều đơn vị sử dụng phần mềm theo dõi nhật ký sản xuất, truy xuất nguồn gốc, quản lý hợp đồng và thanh toán điện tử. Việc này không chỉ minh bạch hóa quy trình sản xuất mà còn giúp HTX kết nối thuận lợi với doanh nghiệp và sàn thương mại điện tử.

Theo Liên minh HTX TP Cần Thơ, các HTX nông nghiệp đang dần trở thành hạt nhân của chuyển đổi số nông nghiệp, vừa là đơn vị sản xuất, vừa là "doanh nghiệp dữ liệu" khi quản lý thông tin về đất đai, sản lượng, đầu vào và đầu ra của sản phẩm. Thành phố hiện hỗ trợ nhiều chương trình tập huấn quản trị số, xây dựng thương hiệu và tiếp cận vốn ưu đãi để các HTX mở rộng quy mô hoạt động.

Du lịch nông nghiệp – bước đi mới cho nông thôn thông minh

Cần Thơ hiện cũng đang phát triển du lịch nông nghiệp thông minh như một hướng đi bền vững nhằm đa dạng hóa sinh kế, nâng cao thu nhập cho người dân nông thôn.

Với mạng lưới sông ngòi chằng chịt và vườn cây trĩu quả quanh năm, Cần Thơ có điều kiện lý tưởng để phát triển du lịch nông nghiệp gắn với trải nghiệm nông thôn. Giai đoạn 2021–2025, thành phố thực hiện Đề án "Phát triển du lịch nông nghiệp Cần Thơ đến năm 2030", với hai mô hình thí điểm: Can Tho Farm (dành cho khách tham quan trong ngày) và Bảo Gia Trang Viên (dành cho khách lưu trú, nghỉ dưỡng).

Tại Can Tho Farm, du khách có thể tự tay hái rau, thu hoạch trái cây, học cách sản xuất nông nghiệp sạch, trong khi ở Bảo Gia Trang Viên, du khách được trải nghiệm "một ngày làm nông dân", tham gia workshop chế biến nông sản, thử thách đi chợ và nấu ăn. Những trải nghiệm này giúp nông dân không chỉ làm nông mà còn làm dịch vụ, làm du lịch, mở rộng cơ hội thu nhập.

Đặc biệt, thành phố đang thúc đẩy mô hình farmstay – nông trại kết hợp nghỉ dưỡng – với mục tiêu hình thành các khu du lịch nông nghiệp công nghệ cao ở Phong Điền, Cờ Đỏ, Vĩnh Thạnh. Các khu này không chỉ khai thác cảnh quan và sản phẩm nông nghiệp, mà còn ứng dụng công nghệ số trong quản lý khách, thanh toán, quảng bá trực tuyến, tạo trải nghiệm du lịch hiện đại, thân thiện với môi trường.

Theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Cần Thơ, đến năm 2030, thành phố kỳ vọng sẽ có hệ thống nông trại du lịch quy mô lớn, liên kết với hệ thống OCOP và nông nghiệp công nghệ cao, biến "sản xuất nông nghiệp" thành "kinh tế nông nghiệp – du lịch", góp phần nâng cao đời sống và hình ảnh nông thôn mới hiện đại.

Nông thôn mới thông minh – khi công nghệ chạm đến từng ấp, từng nhà

Điểm đặc biệt trong hành trình xây dựng nông thôn mới của Cần Thơ là sự gắn kết giữa chuyển đổi số, chính quyền số và người dân số. Đến nay, 36/36 xã của thành phố đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, trong đó 11 xã đạt nông thôn mới kiểu mẫu, vượt xa chỉ tiêu đề ra.

Tại các xã này, hệ thống hạ tầng nông thôn được đầu tư đồng bộ: đường giao thông sáng – xanh – sạch – đẹp, công trình phúc lợi được nâng cấp, mạng Internet phủ khắp các ấp. Nhiều xã triển khai mô hình "ấp thông minh" với camera giám sát, wifi cộng đồng và tổ công nghệ số cộng đồng.

Các tổ này – thường gồm cán bộ đoàn thể, giáo viên, sinh viên – có nhiệm vụ hướng dẫn người dân sử dụng điện thoại thông minh, nộp hồ sơ trực tuyến, thanh toán không tiền mặt, truy cập dịch vụ công, cũng như livestream bán hàng nông sản. Nhờ đó, chuyển đổi số không còn là khái niệm xa vời, mà trở thành kỹ năng sống của nông dân.

Một điểm sáng là việc đưa nông sản Cần Thơ lên các sàn thương mại điện tử như Postmart, Voso, Shopee, Lazada… Các đặc sản địa phương như sầu riêng, nhãn Ido, gạo sạch, cá đồng, trái cây đặc sản đều được quảng bá, tiêu thụ mạnh mẽ trên môi trường số. Tại các xã Thới Thạnh và Thạnh An, chính quyền hỗ trợ nông dân số hóa thông tin sản xuất, xây dựng dữ liệu nông hộ và hướng dẫn livestream bán hàng, giúp người dân chủ động tiếp cận thị trường.

Theo ông Lê Văn Tính, Phó Chánh Văn phòng Điều phối Nông thôn mới TP Cần Thơ, "chuyển đổi số là trụ cột trong chiến lược nông thôn mới giai đoạn 2021–2025 và tầm nhìn 2030. Thành phố xác định không chỉ số hóa hành chính mà phải số hóa cả sản xuất, tiêu thụ và đời sống nông thôn."